Van schets tot beeld
Wat mót me zègke uëver 't werk van Jo Havenith en de kunstenaer zelf ?
Nietsche is doeëd, God is doeëd en zelf sjtaon ich ouch mit de mónd vol teng.
De inseligste oplossing is: laot 't kunstwerk zelf sjpraeke.
Kunstwerke mótte aansjpraeke, wuurd mótte kleurriek zin.
D'n ouwe filosoof Martin Heidegger, zag in zien book "Ursprung des Kunstwerkes":
Wat is kunst? Hae kós de u neet oetsjpraeke, dus zag hae Koenst.
Wat is kunst? : es 't werk e kunstwerk is.
Wienieë is e werk e kunstwerk?: es 't gemaakt is doer 'ne kunstenaer.
Wienieë is ieëmes kunstenaer?: es hae e kunstwerk mak.
Kiek, zoeë kómme v'r neet wier. Nao väöl gezjwaegel zaet Heidegger:
Kunst mót de waorheid laote zieën.
En Jo lieët de waorheid zieën. Hae beheerst de techniek óm 'n mösj te sjildere, alle häörkes op de vaere, gesjilderd mit e penseel mit 2 dasse- of marterhäörkes.
Dat kint hae, meh dat deit hae neet, dan kins te sjuus zoeë good 'n foto make.
Margrite sjrieëf wie hae 'n piep gesjilderd houw: ce n'est pas une pipe.
Jo zou zègke: dat is gein mösj.
D'r mót de waorheid gesjilderd waere; e lingelaam vuëgelke is 'ne einzame miensj,
de sjoeënheid van Gods schepping, natuur is neet te uëvertreffe, me kint allein de waorheid d'rachter sjildere.
Es g'r langsj de sjetse, sjilderieje, beelde van Jo loupt zult g'r mer e bietje van zien werk zieën, es g'r zien doezende sjetse wilt bekieke, kint g'r gemekkelik 't syndroom van Stendhal oploupe, 't uëvervoord waere mit kunst.
Dèk zeet g'r processies, sjötterieje, vastelaovend, meh d'r is mieë, meh mieë van 't zelfde:
Oer dinger, oer belaevenisse, oer vorme, meh dat Limburgse blief.
Daovuur kal ich plat, moeëderstaal, oer taal, Limburgs, zien en mien gebaortetaal.
D'n ouwe Hendrik van Veldeke kalde en sjrieëf rónd 1200 al Limburgs, en dao is later 't Duutsj en 't Hollesj van aafgeleid. Deh, wit g'r dat ouch.
G'r zeet wortels van buim, de bron woeë buim en blome 't van mótte höbbe, de wortels van ós, luuj, truuk nao de wortels, de bron, oervorme, rónd.
't Is dèk religieuze kunst, en dan mein ich neet allein de processies of e veldkruuts of dat de tentoeënsjtèlling neet vuur nieks hie in e kloeëster te zieën is, meh ouch bevuurbeeld de vinstere in de kirk van Eys bie 't fieës van Pesjtoer Kurris of de lètste vinster bie 't vieftig jaorig preesterfieës van pater Ton Reynen:laeve oet water, vruchtwater, duipwater. Hae neumt dat neet duip; twieë wortels inein neumt hae neet sacrament van 't huwelik, ich höb häöm zelfs 't sacrament van de biech hure neume; wie 'm 'ne kwas vool zag hae: Godvergaefmich.
Is d'r get religieuzer es eerbied vuur de gansheid van de schepping? Die verwóndering, dae eerbied sjprik oet gans zien werk. Jo wit dat Maria van Magdala Jezus es ieësjte zoog, dae houw zich doe verkleid es tuinman, anger kiere es gewone wandelaer bie de Emmaüsgengers of nao Wittem of Wienesrao, es maatsjappelik werker of es verpleegster die 'ne rolsjtool duujt; 't laeve is heilig. 't Is zoeëget wie: Hallo, God is effe bezig, kin ich uch helpe?
Sjetse, de sjetse waere sjilderieje, beelde. De sjetse ligke op zien atelier, de originele hange in 'n café, e kesjtieël, 'n sjoeël, 'n hoeskamer; meh 't origineelste sjteit in hout en blaar en sjtein vol luuj en dere aan de rand van de velder in zien Limburgse Toscane. De berg in Toscane zint aeve hoeëg wie hie, allein ligke ze hie get deper.
Jo wilt e book oetgaeve van zien werke. Hae vróg mich dao get gedichte bie te sjrieve. Ich höb e paar gedachtes d'rbie gemaakt, ich lèk neet oet, meh óngersjtraep,lèk d'r 'n taaldèkke uëverhaer, probeer 't mysterie te duiden. En es 't neet good d'r bie past gum ich 't oet en maak e nuujt, gedachtig 't Limburgs sjpraekwoerd: es 't kouf verdrónke is mót de ków opnuuj gedèkt waere.
Hae haet op dees tentoeënsjtèlling e paar vuurbeelde gecomponeerd wie 't book d'r oet zou kinne gaon zieën. D'r mót nog hel aan gewirkt waere, ouch doer de sjponsors; E duur book verköp neet, kunst is noe eimaol gein consumptievoor.
Kiekt mer good rónd.En es g'r vol bewóndering, verwóndering sjtaot bie die sjetse, sjilderieje en beelde, dink dan ouch : ce n'est pas 'n mösj.
En dan höb ich 't nog neet gehad uëver Lenie en de kinger. Die mót Jo mer zelf sjetse. Die zint ónbesjriefelik.
Jo, blief beelde make, sjildere zoeëdat v'r neet nog mieë verwildere.
Colla Bemelmans
